Bir Edebî Tür Olarak Kıyâfet-nâme ve Bursalı Murâdî nin Kıyâfet-nâme si

Kıyâfet-nâme, bir kimsenin saç, göz, el ayak gibi organlarına ve fizikî özelliklerine bakarak onun ahlâkı karakteri hakkında tahmin tespitte bulunmayı konu edinen ilimdir. İnsanın yapısını dikkate alarak kişilik özellikleri ile ilgili yapılan tespitlerin varlığı çok eskilere dayanmakla birlikte, edebî tür olarak kıyâfet-nâme Türk edebiyatına, Arap Fars kaynakları üzerinden girmiştir. dış görünüşünden yola çıkarak iç dünyası hüküm vermek konuların işlendiği kıyâfet-nâmelerin edebiyatında birçok örneğine rastlanır. Türün, edebiyatındaki ilk örneğinde telif sebebi, erkek hizmetçi cariye alımında dikkat edilmesi gereken hususların bilinmesi zikredilir. Sonraki dönemlerde kaleme alınan kıyâfet-nâmelerde sebebinin, insanın başkalarını tanıması bu şekilde karakterlerine göre muamale etmesi, hayır şerrin kimden geleceğini bilerek amel etmesinin sağlanması, yaratılışın sırlarını bilmesi ebedî mutluluğa vakıf olmayı öğrenmesi zikredildiği görülür. Kıyâfet-nâme türünün manzum örneklerinden biri II. Bayezid devri şairlerinden Bursalı Murâdî’ye aittir. Murâdî'nin Kıyâfet-nâmesi’nde insana ait özellikler yirmi fasılda değerlendirilmiştir. Eserde yer alan değerlendirmelerin, kıyâfetnâme öne çıkan örnekleri kabul edilen Hamdullah Hamdî, Erzurumlu İbrahim Hakkı Şaban-ı Sivrihisarî'nin Kıyâfet-nâme'leriyle büyük ölçüde benzerlik gösterdiği görülmektedir. Bu makalede önce Arap, edebiyatlarındaki bilgi verilmiş, ardından Murâdî’nin Kıyâfetnâmesi şekil muhteva açısından incelenmiştir. İçerdiği hükümler türün diğer örnekleriyle mukayese eser, kez neşredilmiştir.